Tytuł: Czy komisja rewizyjna to zarząd? Wyjaśniamy najczęstsze nieporozumienia w stowarzyszeniach
Autor: Marta Lewicka
Data publikacji: 19 października 2025
Data ostatniej aktualizacji: 19 października 2025
Wielu członków stowarzyszeń – zarówno nowych, jak i doświadczonych – zastanawia się, czym właściwie różni się komisja rewizyjna od zarządu. Choć obie te struktury odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu organizacji pozarządowych, ich kompetencje, obowiązki i odpowiedzialność prawna są zupełnie inne. Mylenie tych pojęć może prowadzić do poważnych konsekwencji – od błędnych decyzji po naruszenia statutu i prawa o stowarzyszeniach.
W tym artykule:
- wyjaśniamy, czym różni się komisja rewizyjna od zarządu,
- pokazujemy, jakie obowiązki mają członkowie obu organów,
- omawiamy, co mówi prawo o ich kompetencjach i odpowiedzialności,
- oraz odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania członków stowarzyszeń.
Czytaj dalej, aby lepiej zrozumieć, jak prawidłowo działać w ramach organizacji i uniknąć najczęstszych błędów formalnych.
Spis treści
- Rola komisji rewizyjnej w stowarzyszeniu
- Zarząd stowarzyszenia – kto kieruje organizacją?
- Czy komisja rewizyjna może zastępować zarząd?
- Najczęstsze błędy członków stowarzyszeń
- Podział kompetencji w świetle prawa o stowarzyszeniach
- Dlaczego rozdzielenie funkcji ma znaczenie dla transparentności
- Odpowiedzialność członków zarządu i komisji rewizyjnej
- Jak powołać i funkcjonować w komisji rewizyjnej – praktyczne wskazówki
- Podsumowanie
Rola komisji rewizyjnej w stowarzyszeniu
Komisja rewizyjna to organ kontrolny stowarzyszenia. Jej zadaniem nie jest zarządzanie organizacją, lecz sprawowanie nadzoru nad działaniami zarządu. To właśnie komisja rewizyjna dba o to, by działalność stowarzyszenia była zgodna ze statutem, przepisami prawa i zasadami gospodarności.
Najważniejsze obowiązki komisji rewizyjnej:
- kontrola finansów i dokumentacji stowarzyszenia,
- ocena pracy zarządu i sprawozdawczości,
- przygotowywanie protokołów z przeprowadzonych kontroli,
- przedstawianie walnemu zebraniu członków wniosków o udzielenie absolutorium dla zarządu.
Członkowie komisji rewizyjnej nie mogą jednocześnie pełnić funkcji w zarządzie – gwarantuje to niezależność organu kontrolnego i zapobiega konfliktowi interesów.
Zarząd stowarzyszenia – kto kieruje organizacją?
Zarząd to organ wykonawczy stowarzyszenia. W odróżnieniu od komisji rewizyjnej, zarząd ma za zadanie prowadzić bieżące sprawy organizacji, reprezentować ją na zewnątrz i realizować decyzje walnego zebrania członków.
Do głównych zadań zarządu należą:
- prowadzenie spraw administracyjnych i finansowych,
- podpisywanie umów, reprezentowanie stowarzyszenia,
- opracowywanie planów działania i budżetu,
- składanie sprawozdań z działalności przed komisją rewizyjną i walnym zebraniem.
Zarząd odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie organizacji i realizację jej celów statutowych. To on jest „silnikiem” stowarzyszenia – podejmuje decyzje, inicjuje działania i dba o codzienne operacje.
Czy komisja rewizyjna może zastępować zarząd?
Nie. Komisja rewizyjna nigdy nie pełni funkcji zarządu. Jej rola ogranicza się do kontroli, a nie do zarządzania. Choć bywa, że w małych stowarzyszeniach członkowie próbują uprościć strukturę i łączą funkcje, takie działanie jest sprzeczne z prawem o stowarzyszeniach.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach jasno rozdziela kompetencje między organy wykonawcze i kontrolne. Zgodnie z art. 11 ust. 2, „członkowie organu kontroli wewnętrznej nie mogą być jednocześnie członkami organu wykonawczego”.
W praktyce oznacza to, że komisja rewizyjna nie może podpisywać dokumentów finansowych, zawierać umów ani podejmować decyzji w imieniu stowarzyszenia.
Najczęstsze błędy członków stowarzyszeń
Wielu członków organizacji pozarządowych popełnia błędy wynikające z nieznajomości struktury organizacyjnej. Oto najczęstsze z nich:
- traktowanie komisji rewizyjnej jako „drugiego zarządu”,
- brak niezależności personalnej między organami,
- podpisywanie umów przez członków komisji,
- brak protokołów z kontroli,
- nieudzielanie zarządowi absolutorium przez walne zebranie mimo braku formalnych podstaw.
Takie błędy mogą skutkować nieważnością uchwał, problemami w rozliczeniach grantów, a nawet utratą wiarygodności stowarzyszenia wobec urzędów i darczyńców.
Podział kompetencji w świetle prawa o stowarzyszeniach
Prawo jasno określa, że stowarzyszenie musi mieć co najmniej dwa organy: zarząd i organ kontroli wewnętrznej (zazwyczaj komisję rewizyjną). Statut może przewidywać także inne organy, ale nie może znosić obowiązku rozdzielenia funkcji kontrolnych i wykonawczych.
Komisja rewizyjna ma prawo:
- żądać od zarządu wyjaśnień i wglądu do dokumentów,
- uczestniczyć w posiedzeniach zarządu (bez prawa głosu),
- wnioskować o zwołanie walnego zebrania członków, jeśli zarząd tego nie robi.
Z kolei zarząd ma obowiązek:
- przedstawiać komisji rewizyjnej sprawozdania i dokumentację,
- realizować zalecenia pokontrolne,
- dbać o zgodność działań z przepisami i statutem.
Dlaczego rozdzielenie funkcji ma znaczenie dla transparentności
Rozdzielenie kompetencji między zarząd a komisję rewizyjną jest podstawą transparentności i uczciwości działania stowarzyszenia. Pozwala uniknąć sytuacji, w której ci sami ludzie kontrolują własne decyzje.
Dzięki temu:
- zwiększa się zaufanie członków organizacji,
- łatwiej jest rozliczać środki publiczne,
- stowarzyszenie działa w sposób bardziej profesjonalny,
- unika się zarzutów o niegospodarność czy brak nadzoru.
To nie tylko kwestia formalna, ale i dobrego zarządzania – model, który sprawdza się zarówno w dużych fundacjach, jak i małych klubach lokalnych.
Odpowiedzialność członków zarządu i komisji rewizyjnej
Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność cywilną, a czasem nawet karną za decyzje podejmowane w imieniu stowarzyszenia. Obejmuje to m.in. zobowiązania finansowe, błędy w sprawozdaniach czy naruszenia prawa pracy.
Członkowie komisji rewizyjnej odpowiadają natomiast za rzetelność kontroli i raportów, które przygotowują. Jeśli zaniechają swoich obowiązków lub zignorują nieprawidłowości, również mogą ponieść konsekwencje – np. utratę zaufania członków lub sankcje wynikające ze statutu.
Jak powołać i funkcjonować w komisji rewizyjnej – praktyczne wskazówki
- Ustal jasne zasady działania – statut powinien precyzyjnie określać liczbę członków, kadencję i sposób powoływania komisji.
- Zadbaj o niezależność – nikt z komisji nie może zasiadać w zarządzie ani być spokrewniony z jego członkami.
- Dokumentuj każdą kontrolę – sporządzaj protokoły, wnioski i rekomendacje.
- Komunikuj się z zarządem – kontrole powinny mieć charakter konstruktywny, a nie konfliktowy.
- Szkol się – członkowie komisji powinni znać podstawy rachunkowości, przepisów o NGO i zasad etyki.
Podsumowanie
Komisja rewizyjna nie jest zarządem – to dwa odrębne organy o zupełnie innych zadaniach. Zarząd prowadzi i reprezentuje stowarzyszenie, natomiast komisja rewizyjna kontroluje jego działalność. Rozdzielenie tych funkcji to fundament przejrzystości, odpowiedzialności i zgodności z prawem.
Dobrze działająca komisja rewizyjna to gwarancja, że stowarzyszenie nie tylko realizuje swoje cele, ale też robi to uczciwie, z poszanowaniem zasad dobrego zarządzania i interesu członków.